Cần có một ẩn ngữ để thực hiện điều này, nhưng trái với những gì vẫn làm với mật mã - chỉ để người nhận hiểu mà thôi - thông điệp trong ẩn ngữ phải dễ hiểu với mọi cư dân vũ trụ. Các nhà khoa học đã đề xuất không ít ý tưởng trong lĩnh vực này, kể cả những hình thức kỳ quặc nhất.
Năm 1976, nhà thiên văn học Mỹ nổi tiếng Carl Sagan đã có ý tưởng gửi đến những người ngoài trái đất một thông điệp, được chở theo các tàu Voyager 1 và Voyager 2. Voyager 1 được người Mỹ phóng đi năm 1977 và nay đang ở cách trái đất 12 tỷ km. Nó mang theo một đĩa cứng, chứa đựng trong đó một số âm thanh và hình ảnh của trái đất. Cụ thể như cấu trúc ADN, một bộ xương người, hình ảnh sao Hỏa, sao Mộc, trái đất, một nhà du hành vũ trụ, sự ra đời của một đứa bé, con ngựa vằn, một vận động viên chạy marathon có số áo 932 Người ta có thể nghe được trong số các sáng tác made in trái đất nhạc rock dữ dằn như bị ma ám, nhạc Mozart đang ngả mũ chào, các thổ dân da đỏ đang múa trống và cả tiếng chim hót, tiếng mưa rơi nhè nhẹ. Chỉ có một vấn đề là: liệu những người ngoài trái đất đó có được trang bị để đọc các thông điệp này hay không.
Trước đó, năm 1974, nhà thiên văn học Frank Drake, nay là chủ tịch Viện nghiên cứu trí tuệ ngoài trái đất (SETI), có một ý tưởng có vẻ có lý hơn. Từ kính viễn vọng vô tuyến Arecibo, ông cho phát đi một điện thư bằng sóng vô tuyến, giống như sóng FM của chúng ta. Trong vòng 3 phút, 1679 xung vô tuyến được phun thành bụi với vận tốc ánh sáng, bay về phía nhóm tinh cầu cách xa trái đất hơn 20.000 năm ánh sáng. Để giải mã điện thư này, những con người bé nhỏ màu xanh phải nắm bắt được rằng 1679 là tích số của hai số không chia được là 73 và 23. Số đầu tiên chỉ số hàng, số thứ hai chỉ số cột. Các số 0 và 1 vẽ lên những chữ tượng hình (những hình vẽ nhỏ) báo cho họ biết về vị trí của chúng ta trong hệ mặt trời, những bộ mặt của các sinh vật giống người, ăng ten phát sóng Frank Drake cho biết, để kiểm chứng, ông đã thử đưa mật mã trên cho Carl Sagan giải và ông này đã đoán ra không mấy khó khăn. Drake nghĩ rằng, nếu người ngoài trái đất giỏi toán thì họ cũng đạt kết quả như thế.
Nhưng Drake quên rằng, Carl Sagan có 3 lợi thế mà người ngoài trái đất không có: 1) ông này biết đấy là một thông điệp, trong khi người ngoài trái đất có thể không may nhầm lẫn nó với âm thanh nền không mang ý nghĩa gì cả. 2) Khi điện thư của ông Drake được phát đi, nó còn nguyên vẹn và đầy đủ, nhưng khi người ngoài trái đất nhận được (nếu có) thì nó đã bị hư hại nhiều do phải đi qua hàng tỷ cây số. 3) Carl Sagan cũng như chúng ta đều có thể biết rằng, việc gióng hàng các 1 và 0 tạo thành những hình ảnh, nhưng người ngoài trái đất có lẽ không biết một hình ảnh là gì
Dong Vackoch thuộc viện SETI tóm tắt như sau về khả năng giao tiếp với người ngoài trái đất của hai phương án trên: Rất ít có khả năng những người ngoài trái đất có thể hiểu các thông điệp lấy con người làm trung tâm như những gì chứa đựng trong chiếc đĩa bằng vàng pha đồng mang trên Voyager 1 hay bức điện thư bằng sóng vô tuyến phát đi từ Arecibo. Chúng là những biểu trưng mà người trên trái đất thường dùng hơn là những ý đồ đích thực cho sự thông giao giữa con người chúng ta với người ngoài trái đất.
Quả vậy! Nếu những người đối thoại với chúng ta không hề giống chúng ta mà chỉ là những quả khí cầu sống trong bóng tối lờ mờ của một khí quyển cực kỳ dày đặc, thì chắc hẳn họ chưa phát triển cơ quan thị giác! Trong điều kiện như thế, những phương án giao lưu bằng các kỹ thuật và công nghệ như trên xem chừng chẳng thực tế chút nào.
Có nên nói đến chăng cái chương trình Thông điệp của con người gửi đến vũ trụ của Pháp vào năm 1987: chương trình này đề nghị bất kỳ ai có một Minitel có thể đập khẽ vào đó lời tuyên bố liên hành tinh của mình và nó sẽ được gửi đi từ kính viễn vọng vô tuyến ở Cher. Kết quả là hàng nghìn người Pháp đã gõ vào phím máy vi tính của họ đủ thứ chuyện, kể cả bằng những câu chữ đầy lỗi chính tả
Thế nhưng nếu có một ngôn ngữ nào đó khả dĩ nhất cho chuyện giao lưu và tiếp xúc trò chuyện với người ngoài trái đất thì phải chăng chỉ có thể là ngôn ngữ toán học, vì cái ý niệm 2+2 = 4 là khái niệm phổ biến và không phụ thuộc vào sự tiến hóa, vào bất kỳ nền văn hóa và văn minh nào. Vậy nếu họ đã nhận được các tín hiệu sóng vô tuyến, thì có nghĩa họ đã có thể chế tạo ra các kính viễn vọng vô tuyến, tức đã hiểu biết các luật về vật lý học, hình học không gian và do đó có đủ trình độ tiến hóa để hiểu các loại toán học. Đó là lập luận của Dong Vackoch. Nghe có vẻ hợp logic.
Cũng từ lập luận như trên, năm 1999, hai nhà khoa học Canada, Yvan Dutil và Stéphane Dumas, đã gởi lời chào đến người ngoài trái đất bằng những phương trình toán học, được phát đi bằng ăngten vô tuyến Evpatoria, ở Ukraine. Nơi gửi đến: dải Ngân Hà. Phương thức truyền tin: sóng vô tuyến giống như thông điệp Arecibo. Nó gồm 23 trang khổ 127 x 127 pixel chứa đầy những giáo trình toán học và vật lý học. Bài thứ nhất: các số, bài 2: các phép tính, bài 3: các lũy thừa. Tiếp đến các biến số, hình học, các khối Tóm lại là khá rộng, đủ để nhồi vào các bộ não nhỏ của người ngoài trái đất.
Nhưng, thực ra họ có thể hiểu các biểu trưng toán học của chúng ta như thế nào? Yvan Dutil giải thích: Thông điệp dựa trên một hệ thống các chữ tượng hình, na ná như những gì mà người Trung Hoa sử dụng trong văn tự của họ. Như vậy, đi từ những khái niệm rất đơn giản như các tính cộng, người ta lập ra được cả một ngữ vựng khoa học, và điều này cho phép đưa vào dần dần những khái niệm phức tạp hơn". Tóm lại, hai nhà khoa học người Canada đang đề nghị với người ngoài trái đất học một ngôn ngữ mới, thuần túy logic.
Nhưng trước khi đến được ngôi sao đầu tiên, tín hiệu vô tuyến phải đi qua hàng tỷ km qua những môi trường náo động giữa các vì sao. Làm sao đây nếu như trò chơi đố đó lại thiếu nhiều khúc? Hai người chủ trì phương án trên cũng đã nghĩ đến điều này: mỗi trang sẽ được đóng khung, được lặp đi lặp lại nhiều lần và các chữ tượng hình được cách rời nhau ít nhất là 7 pixel, để khỏi lẫn các từ trong ngữ vựng. Và họ đinh ninh giáo trình trên sẽ đem lại sự thành công!
Nhưng nhiều ý kiến lại chỉ trích về điều này. Để tiếp xúc và giao lưu, chúng ta khởi đầu bằng chuyện lên lớp cho người mình đối thoại với một giáo trình chán ngấy thì thực không ổn. Đó cũng là quan điểm của Dong Vackoch: theo ông, thử đặt địa vị chúng ta nhận được tín hiệu từ người ngoài trái đất mà đấy chỉ là những tri thức sơ đẳng thì thực bực mình. Cần nói những điều bổ ích, đáng nói hơn, chẳng hạn như những ứng xử của loài người chúng ta. Tuy nhiên, đề nghị này cũng không khỏi có những điều cần lưu ý. Chẳng hạn như nói về lòng trung thành, sự vị tha của chúng ta, thế còn các thói hư tật xấu thì sao, nên bỏ qua chăng? Chẳng phải hành tinh chúng ta đang cộm lên bao chuyện bạo lực, chia rẽ hay sao?
Hay tốt hơn cả thông điệp gửi đi chỉ là những điệu nhạc? David Rodenboom, thuộc Viện nghệ thuật California (Mỹ), đề nghị bắt đầu cuộc chuyện trò với người ngoài trái đất bằng một sáng tác âm nhạc với sự tham gia của cả hai bên. Nguyên lý rất đơn giản: chỉ cần gửi đi một nốt nhạc, và tiếp đó, trong cùng điện thư, là một bản giao hưởng bắt đầu bằng nốt nhạc đó. Trong thông điệp sau, nốt nhạc vẫn được gửi lại một lần nữa, như một sự khuyến khích sáng tác. Một mời gọi để tham gia trò chơi sao cho họ tin chắc rằng chúng ta có thiện ý. Nếu như họ bắt được, thì coi như họ đã nhập cuộc.
Song cũng có ý kiến lo ngại, nhỡ chúng ta đụng phải những thực thể thông minh nhưng độc ác hơn ta tưởng? Ví như một nhà phong tục học thuộc Trưởng Cao đẳng Sư phạm Pháp, ông Dominique Lestel, giải thích: Người, khỉ và cá heo là những loài duy nhất thường sát sinh mà không hề có lý do để sinh tồn. Và theo ông, các kẻ cùng đàm thoại với chúng ta có thể có hàng nghìn năm tiến hóa trước, và có thể với họ Hitler cũng chỉ là một khuôn mặt thiên thần, vậy thì sẽ sao đây?
Kỳ thực chẳng có gì phải hoảng hốt cả. Đơn giản là từ 1974 và sau lần thử nghiệm thông điệp Arecibo đến nay, SETI không truyền đi một lời chào nào nữa, dù nhỏ nhất, đến những sinh vật thông minh có thể đang sống đông đúc đâu đó trong vũ trụ. Frank Drake giải thích và nhận định: Đấy là việc mất thì giờ và tiền của mỗi ngày trong suốt gần một thế kỷ đến nay, chúng ta đã và đang gửi vào không gian sóng của các máy vô tuyến và truyền hình của chúng ta. Nếu ở một nơi nào đó trong thiên hà, người ngoài trái đất bật đài có tần số tốt, hẳn sẽ nhận được các tín hiệu đó và nhận biết ra rằng chúng đến từ một nền văn minh đã tiến hóa cao.
Kiến thức ngày nay (theo Science et Vie Junior)
