Điều này cũng dễ hiểu bởi Hà Nội là thủ đô nghìn năm văn hiến, bởi nơi đây đã ghi lại những dấu ấn lịch sử, với những nét văn hoá đặc sắc làm nên thủ đô Thăng Long- Hà Nội.
Những giai điệu, ca từ trong các bài hát về Hà Nội cứ tự nhiên được bật ra thấm đẫm tâm hồn người sáng tác cũng như người nghe bởi đã phản ánh đúng tình cảm và những kỷ niệm sâu lắng về thủ đô yêu dấu.
Ý kiến của bạn về vấn đề này xin gửi đến Diễn đàn Dân trí qua địa chỉ e-mail:thaolam@dantri.com.vn
Ngược dòng thời gian, gắn liền với bối cảnh lịch sử của những năm tháng Hà Nội cùng cả nước kiên cường trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm đầy gian khổ. Những ca khúc viết về Hà Nội thời kỳ này phần nhiều mang đến cho người nghe một âm hưởng trầm hùng mà da diết. Trong số những ca khúc ấy, “Người Hà Nội” của nhà thơ - nhạc sỹ Nguyễn Đình Thi được xem như một bản hùng ca ngợi ca Hà Nội gắn liền với cuộc chiến đấu bảo vệ thủ đô. Bài hát ra đời năm 1947, sau khi Hà Nội đã vùng lên chiến đấu theo lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của chủ tích Hồ Chí Minh. Với những ca từ mang tính tự sự, trong phần mở đầu bài hát, tác giả đã làm hiện lên trong tâm trí người đọc hình ảnh một thủ đô đã có một nghìn năm văn hiến luôn gần gũi thân quen: “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây / Đây lắng hồn núi sông ngàn năm / Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây Hà Nội, Hà Nội mến yêu...” Âm hưởng da diết ban đầu chìm xuống, thay vào đó là âm hưởng anh hùng ca vời nhịp hành khúc gợi lên nhịp đi của những người anh hùng sắp sửa bước vào trận quyết chiến với kẻ thù: “Hồng Hà tràn đầy, Hồng Hà cuốn, ngàn nguồn sóng, tràn đầy dâng…”.
Nếu như “Người Hà Nội” là lời thề son sắt buổi lên đường thì “Tiến về Hà Nội” được nhạc sỹ Văn Cao sáng tác năm 1949 đã miêu tả sinh động bằng âm nhạc cảnh tượng đoàn quân giải phóng tiến về thủ đô ngày chiến thắng. Điều đáng nói là, thời điểm bài hát ra đời cách xa ngày giải phóng thủ đô sau này đến 5 năm mà người nhạc sỹ tài hoa vẫn “vẽ” được hình ảnh: “Chúng ta đi nghe vui, lúc quân thù đầu hàng, cờ ngày nào tung bay trên phố”, trong niềm sung sướng, tự hào: “Chúng ta đem vinh quang, sức dân tộc trở về” khi mà “cả cuộc đời vui tươi từ đây”. Từ khi ra đời đến nay, “Tiến về Hà Nội” vẫn được nhiều người yêu mến. Âm thanh của ca khúc vẫn thường xuyên vang lên, đặc biệt là trong dịp kỷ niệm ngày giải phóng thủ đô 10/10.
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Hà Nội được biết đến là một thủ đô anh hùng vẫn kiên cường trụ vững trong mưa bom, bão đạn, trong khói lửa chiến tranh. Đặc biệt, trong 12 ngày đêm cuối cùng của năm 1972, quân và dân Hà Nội anh hùng đã làm nên một trận Điện Biên Phủ trên không khiến cho kẻ thù phải khuất phục. Nhạc sỹ Phan Nhân, người con của vùng sông nước Cửu Long đã may mắn tận mắt chứng kiến những giây phút hào hùng đó và đã sáng tác bài “Hà Nội niềm tin và hi vọng”. Trong những ca từ đẹp, tươi sáng, người nghe nhận ra được niềm tự hào, trìu mến: “Hà Nội đó, niềm tin yêu hi vọng / của núi sông hôm nay và mai sau / chân ta bước lòng ung dung tự hào / Kìa nòng pháo vẫn vươn lên trời cao…”. Không chỉ mang tính ngợi ca, bài hát còn thể hiện niềm lạc quan, tin tưởng vào một ngày mai tất thắng.
Bộ đội tiến về Hà Nội 10-10-1954 - nguồn ảnh: internet
Bước ra những năm tháng khói lửa chiến tranh, Hà Nội vươn lên dựng xây cuộc sống mới. Những ca khúc viết về Hà Nội thời kỳ sau năm 1975 thể hiện những xúc cảm đằm sâu về một thủ đô thơ mộng, thanh lịch, mang trong mình những trầm tích văn hoá với bản sắc riêng. Nhạc sỹ Hoàng Hiệp từng có 20 năm gắn bó với Hà Nội. Kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng Thủ đô, năm 1984 bài hát “Nhớ về Hà Nội” ra đời như là một sự tri ân của tác giả đối với mảnh đất và con ngưòi Hà Nội: “Dù có đi bốn phưong trời, lòng vẫn nhớ về Hà Nội / Hà Nội của ta, thủ đô yêu dấu, một thời đạn bom, một thời hoà bình”. Những kỷ niệm ngày nào còn gắn bó với thủ đô ùa về trong ký ức, bật lên thành những lời ca da diết đến nao lòng: “Nhớ phố thâm nghiêm rợp bóng cây, tiếng ve ru những trưa hè / Và nhớ những công viên vừa mới xây, bước chân em chưa mòn lối / Ôi nhớ Hồ Gươm xanh thắm, nơi tháp rùa nghiêng soi bóng / Thành cũ Thăng Long, hồn nước non thiếng, còn lắng đâu đây, dấu xưa oai hùng, Hà Nội ơi”. Không phải ngẫu nhiên mà “Nhớ về Hà Nội” đã trở thành nỗi niềm đồng điệu của những con người đã từng sống và gắn bó với mảnh đất Hà Thành.
Trong số các nhạc sỹ có nhiều ca khúc hay về Hà Nội thì những bài hát của nhạc sỹ Phú Quang để lại những ấn tượng đẹp và sâu lắng trong lòng người. Đó là những ca khúc có lời ca trong sáng, giản dị, giai điệu đẹp, chứa đựng nỗi niềm khắc khoải, nhớ thương tha thiết. Có thể kể ra đây một loạt những ca khúc như thế: “Hà Nội ngày trở về”, “Im lặng đêm Hà Nội”, “Em ơi Hà Nội phố”, “Lãng đãng chiều đông Hà Nội’. Người nghe có thể tìm thấy những nét đẹp rất riêng của Hà Nội trong âm nhạc của Phú Quang. Đó là vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc được cảm nhận qua nỗi cô đơn của người nghệ sỹ “Cây Bàng mồ côi mùa đông, mùa đông năm ấy, tiếng dương cầm trong căn nhà đổ / Tan lễ chiều, sao còn vọng tiếng chuông ngân…”. Có khi là vẻ đẹp trong cảnh yên tĩnh về đêm trong “Im lặng đêm Hà Nội”.
Cũng là một người con của Hà Nội, nhạc sỹ Nguyễn Cường được bạn yêu nhạc biết đến với rất nhiều ca khúc mang âm sắc của Tây Nguyên nhưng các tác phẩm về Hà Nội cũng có một vị trí quan trọng trong sự nghiệp sáng tác của ông. Ngay cả trong những ca khúc viết về Tây Nguyên thì cái hồn cốt của Hà Nội, sự tinh tế, phong lưu, sang trọng và lịch lãm của con người Hà Thành vẫn in dấu trong những ca khúc của Nguyễn Cường. Không khó để nhận ra những ca từ dung dị mà giàu chất thơ thể hiện dòng hoài niệm về những gì thân thương, từng gắn bó. “Mãi vẫn là tuổi thơ tôi Hà Nội” là một bài hát như thế. “Phố Hàng Lược chợ hoa / Phố Hàng Đào lụa tơ / Những chiều chiều gội mưa / Lũ bạn bè ngày xưa / Trốn học đi tìm thơ / Trái tim tôi mộng mơ”. Khi đi xa, những kỷ niệm một thời lại gọi về tươi rói: “Phía sông Hồng, những cánh buồm, những cánh buồm nâu / Những con thuyền dắt nhau về đâu / Sóng Tây Hồ, tiếng chuông chùa khuất xa, thật xa / Những mái nhà ngói xô bài ca / Những gì đã qua, lại bao la gọi về”. Sức ám ảnh của bài hát là ở chỗ nó có khả năng đánh thức miền ký ức của những con người sinh ra hoặc đã từng sống, gắn bó với mảnh đất Hà Thành.
Nhắc đến những ca khúc viết về Hà Nội, không thể không nhắc đến những bài hát về mùa thu Hà Nội. Vẻ quyến rũ rất riêng của mùa thu Hà Nội đã khơi gợi cảm hứng sáng tác cho nhiều nhạc sỹ. Để rồi nhiều bài hát về mùa thu Hà Nội đã ra đời và để lại ấn tượng đẹp trong lòng người như: “Hà Nội mùa thu” (Vũ Thanh), “Có phải em mùa thu Hà Nội” (Trần Quang Lộc), “Nhớ mùa thu Hà Nội” (Trịnh Công Sơn)… Trong số đó, “Nhớ mùa thu Hà Nội” của người nhạc sỹ tài hoa trịnh Công Sơn đã mang lại cho người nghe những cảm xúc bâng khuâng, khó tả, ngay từ những nốt nhạc đầu tiên: “Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, nằm kề bên nhau, phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu…”. Bài hát đã gợi lên được một không khí thu mang đặc trưng của Hà Nội với đủ màu sắc, hình khối, đường nét, âm thanh và cả những mùi hương rất riêng của mùa thu nơi đây: “mùa hoa sữa về, thơm từng cơn gió, mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ, cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua”. Bài hát đã làm dấy lên những cảm xúc nhẹ nhàng, tha thiết đối với cả những ai dù chưa một lần đến với Hà Nội lúc vào thu.
Còn rất nhiều những bài hát khác viết về Hà Nội. Mỗi nhạc sỹ đều tìm những cách riêng để thể hiện nỗi niềm, cảm xúc và tình yêu đối với Hà Nội trong mỗi “đứa con tinh thần” của mình. Và vì thế, dù được viết vào thời kỳ nào, những bài hát viết về Hà Nội cũng để lại trong lòng người những dư âm sâu lắng , gợi lên những kỷ niệm thật khó quên.
Bùi Minh Tuấn
(Nghệ An)
LTS Dân trí - Đã là người Việt
Nhân dịp kỷ niệm 57 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10-10-1954 – 10-10-2011), nhìn lại khái quát những ca khúc viết về Hà Nội là một việc làm có ý nghĩa, nhưng thật khó đánh giá đầy đủ trong một bài viết ngắn, ngay cả việc điểm lại những tác giả tiêu biểu có những ca khúc hay về Hà Nội cũng có thể còn chưa đầy đủ. Nhưng dù sao, tác giả bài viết trên đây đem đến cho độc giả sự đồng cảm và gợi lên nhiều kỷ niệm thân thương về Hà Nội và được thể hiện bằng nhiều cung bậc tình cảm của nhiều nhạc sĩ được đông đảo công chúng mến mộ.
