"Nơi đỡ đầu tác phẩm văn học nghệ thuật đỉnh cao mới"
Nhà nhiếp ảnh Trần Mạnh Thường quả không ngoa ngôn khi phát biểu một câu như thế. Phải thừa nhận rằng, có không ít tác phẩm giá trị được ra đời từ các trại sáng tác chuyên ngành hoặc đa ngành. Biểu hiện rõ nét nhất là trại sáng tác của Hội Điện ảnh Việt Nam được mùa: tính riêng trong năm 2006, trại có 28 kịch bản của hội viên được đánh giá cao và đưa vào sản xuất phim nhựa, phim truyền hình. Điển hình như các kịch bản: "Coi như không biết", "Mùa ngải đắng", "Đất thiêng", "Bẫy tình", "Dấu chân đời", "Giá mua của một thượng đế", "Nữ trinh sát"...
Mảng văn học cũng nhiều tác phẩm có giá trị được ra đời từ các trại sáng tác như tiểu thuyết "Khúc bi tráng cuối cùng" của Chu Lai, "Ngày rất dài" của Nam Hà, "Mẫu thượng ngàn" của Xuân Khánh... Không chỉ các trại sáng tác lớn được mùa mà các trại mang tính chất vùng miền cũng gặt hái được kết quả khả quan. Liên hoan ảnh nghệ thuật 6 tỉnh Bắc miền Trung với chủ đề "Nét đẹp làng nghề" đã mang đến cho công chúng một cái nhìn mới mẻ, tràn đầy sức sống trước vẻ đẹp các làng nghề. Ấn tượng từ trại sáng tác còn đọng lại trên tấm ảnh "Nhộn nhịp làng nghề", đoạt HCB của tác giả Sĩ Minh (Nghệ An).
Ngoài những tác phẩm có tiếng vang được ra đời từ các trại sáng tác, theo nhà văn Trần Thị Trường, việc tổ chức thường xuyên hoạt động này còn giúp các hội viên có điều kiện gần gũi, giao lưu, thay đổi không khí, thêm sức sáng tạo cho các tác phẩm nghệ thuật tiếp theo.
Vẫn còn đó những trăn trở!
Trăn trở "nhãn tiền" là cách thức tổ chức trại sáng tác vẫn mang tính hình thức. Số lượng hội viên tham gia và thời gian tổ chức trại còn ít và hạn chế. Thời gian tổ chức hội trại ngày càng bị "co kéo", trước đây diễn ra gần một tháng, giờ chỉ còn 10 - 15 ngày. Trừ đi một nửa số ngày vào việc giao lưu, tham quan, liên hoan thì số ngày để "ra sản phẩm" thật... hẻo. "Mất đứt 3 đợt ở trại sáng tác mới hoàn thành cuốn tiểu thuyết khoảng 600 trang", nhà văn Nguyễn Bảo "thật thà" tâm sự.
Bên cạnh đó, số lượng hội viên tham gia trại sáng tác theo sự "hỗ trợ" của Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch chỉ khoảng 15 người và thường là lớp "gạo cội". Theo nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, con số 15 quá ít ỏi so với 1.000 hội viên Hội nhạc sĩ Việt Nam. Hàng năm, Hội nhạc sĩ Việt Nam vẫn kêu gọi, phối hợp với các địa phương tổ chức trại sáng tác âm nhạc nhưng vẫn chỉ mang tính bồi dưỡng phong trào.
Còn Hội trại vẫn là "chiếu sáng tác" của những cây đa, cây đề, các nhạc sĩ trẻ còn xơi mới được... ngồi. Một vài người may mắn được "ngồi" thì, ngòi bút "méo mó" không "bật" thẳng thắn do bàn tay "uốn nắn" quá đà của các bậc lão làng.
Vấn đề kinh phí vốn cần phải" tế nhị" nhưng lại là vấn đề "bức xúc" của các hội viên. Cách đây chục năm, mỗi hội viên tham gia trại sáng tác được cấp 40.000đ/ngày. Đến giờ, giá cả thị trường leo thang chóng mặt nhưng mức kinh phí vẫn "không đổi".
Được biết, hiện nay có "Đề án Hỗ trợ sáng tạo Văn học- Nghệ thuật" cũng đã bớt đi phần nào những thiệt thòi cho các hội viên. Nhưng hội viên chưa kịp vui đã "xìu" vì mức "hỗ trợ" rất eo hẹp và chỉ kéo dài tới năm 2010.
Tính chất "ước lệ" của những đợt tổ chức trại sáng tác văn học thể hiện rõ nét nhất ở những "đứa con tinh thần". Hầu hết các hội viên coi đây là dịp sáng tác là phụ, vui chơi là chính nên họ cứ việc xả hơi. Đến khi kết thúc Hội trại, họ chỉ việc nộp một bản thảo được sản xuất từ trước là... xong! Thế cho nên, kết thúc hội trại, nhiều tác phẩm được ra mắt, được "ứng dụng" nhưng cũng nhiều tác phẩm sản xuất nháo nhào, theo phong trào nên ngậm ngùi... nằm kho!
Lê Việt
